Phản kiến nghị bauxite

Bạn nghĩ thế nào về một thông cáo báo chí mà người soạn thảo thậm chí không dám ký tên nhưng lại gọi bản kiến nghị của 135 người vời đầy đủ họ tên, cơ quan công tác là “hoàn toàn mang tính bịa đặt và kích động”. Trong số 135 người ký tên đấy đếm sơ sơ cũng có gần 50 người là giáo sư, phó giáo sư hay tiến sĩ, hàng chục người là nhà văn, nhà báo hay nghệ sĩ, có cả những tên tuổi được coi là rực rỡ trong khoa học Việt Nam hiện đại như Hoàng Tụy, Phan Đình Diệu, Nguyễn Quang Riệu, Phạm Xuân Yêm, Ngô Bảo Châu, Trịnh Xuân Thuận…

Nhưng trong mắt của kẻ giấu tên ở Bộ Công thương thì những trí thức này chẳng có milligram giá trị nào, và những ý kiến phản biện xã hội của họ “rất kém xây dựng, hoàn toàn dựa trên những thông tin sai lệch, dựng chuyện, trầm trọng hóa, thậm chí mang tính kích động và bị các tổ chức phản động lợi dụng”, “hoàn toàn mang tính bịa đặt và kích động”.

Có bao nhiêu cái mũ có thể chụp, Bộ Công thương đã đem chụp hết vào đầu các trí thức này, chắc là để chuẩn bị cho mai kia nếu có cái tròng nào cần quăng vào cổ họ thì sẽ đem ra quăng nốt. Bộ này còn sử dụng thế lực của mình để làm một cuộc truyên truyền trên mặt trận báo chí. Cụ thể, Bộ Công thương đề đạt : “rất mong các đ/c lãnh đạo các cơ quan thông tin báo chí, Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ đạo các phương tiện thông tin truyền thông thông báo rộng rãi tới công chúng”.

Với “đề đạt” này của Bộ Công thương, người ta có thể trông đợi sẽ có một trận mưa sa bão táp cuộc tổng tiến công vào giới trí thức mà cường độ và mức độ có thể không kém trận chiến truyền thông chống cha Kiệt ngày nào (mà một trong những người lĩnh xướng chính là Phó Tổng GĐ Đài truyền hình Việt Nam*). Nhất là khi Bộ Công thương đã có “nhời” nhờ giúp đỡ với Bộ 4T của anh Hợp, anh Doãn. Tất nhiên, những lời đề nghị giúp đỡ thực sự với các lãnh đạo báo chí, nếu có thì hẳn đã phải được đưa ra sớm hơn thời điểm Bộ Công thương phát thông cáo báo chí của mình cho 300 nhà báo vào ngày 28/4.

Nếu đọc một số tờ báo trong mấy ngày này, người ta đã thấy gió có phần chuyển hướng. Điển hình nhất là bài trên báo Nhân Dân mà anh Huy Đức đã phân tích hết sức chính xác và tỉ mỉ và cũng đoán được có mùi bàn tay can thiệp của nhóm lợi ích nào đó trong đấy. Có thể kể thêm bài trên Lao Động của Hà Văn Thịnh.

Ngay trên Tuần Việt Nam- tờ báo trực thuộc Bộ 4T-từ xưa tới nay vẫn thoải mái đăng các bài phản biện chống khai thác bauxite ở Tây Nguyên thì ngày 26/4 cũng vội vàng đăng bài của một “bạn đọc” có tên Thái Nam giảng dạy về cách phản biện xã hội “Phản biện phải khách quan, mang tính khoa học và xây dựng, không được lồng vào tham vọng cá nhân hay động cơ chính trị, nói năng như thế là có dụng ý tát nước theo mưa, không phải là phản biện. Có thể nói, sự kích động quá lộ liễu như thế tự nó bóc trần mục đích và động cơ cá nhân của những người "tát nước theo mưa".

Ba ngày sau đó, cũng trên Tuần Việt Nam, TS. Phạm Gia Minh (người từng đòi đổi tên Hà Nội thành Thăng Long khi Hà Nội nhập Hà Tây trước đây) viết một bài mang tinh thần hà văn thịnh. Bài TS. Phạm Gia Minh khéo léo hơn bài của giảng viên Hà Văn Thịnh ở chỗ không phải tán vuốt kết luận Bộ Chính trị như ông Thịnh mà trích dẫn Tây Tàu loằng ngoằng Ngụy Trưng, Thái Tông đủ kiểu nhưng vẫn rút lại ở một lập luận có tính răn đe: “Chúng ta không thể đồng tình và cần cảnh giác với lối phản biện có tính chất chia rẽ xã hội, thù địch và hằn học của những kẻ tiểu khí nhằm thỏa mãn những toan tính vụ lợi cá nhân, vì xét cho đến cùng đó chỉ là lối phản biện “té nước theo mưa“ rất vô trách nhiệm và không có hiệu quả.”

Hiểu nôm na thì đây là lời răn của Chúa mà có lẽ ông Minh hay ông Thịnh chỉ là những người đoán trước ý. Các ông cũng là những người “thức thời” nên đã nhanh chóng tìm cách khẳng định rằng phản biện như các ông mới là phản biện xịn, là “hiến kế” cho Đảng, là hiền thần Ngụy Trưng hiến kế cho minh quân Thái Tông, chứ phản biện như mấy thằng cha kia là phản biện đểu, là luận điệu “thù địch và hằn học của những kẻ tiểu khí”. Túm lại, chúng nó không phải là “lương thần” như các ông. Vẫn là cái tư duy bẩm cụ, cụ cho con xin miếng thịt.

Trở lại với bài viết của Bộ Công thương, kể ra dù sao nếu so sánh giữa Xuân Quang trên Nhân Dân, Hà Văn Thịnh trên Lao Động với kẻ không dám ký tên ở Bộ Công thương thì có thể có những quan sát thú vị. Xuân Quang là bồi bút đích thực rồi, không có gì để nói. Có lẽ Xuân Quang cũng là một bút danh ít được dùng đến (có lẽ chỉ dùng đến khi làm chuyện ám muội đáng xấu hổ) nên xem ra giới nhà báo cũng ít người biết thực ra đó là ai. Có thể coi Xuân Quang là một tay lính đánh thuê, một Chí Phèo làng báo. Hà Văn Thịnh là kẻ giữa dòng, ngoái sáng trái, nhìn sang phải, vừa muốn là trí thức nói những điều mình muốn nói, vừa muốn được Đảng tin dùng (chú ý cách ông đối lập “những người trung thực” với Đảng và ông tự đặt mình vào thế ở giữa, bị cả hai bên ghét bỏ). Nhưng ông Thịnh dù sao cũng còn dám chịu trách nhiệm cá nhân khi ký tên thật mình vào bài trên báo Lao Động. Nghĩa là dù sao ông vẫn còn chút liêm sỉ của một kẻ tự biết là mình hèn. Còn cái công văn của Bộ Công thương chửi 135 trí thức là lũ bịa đặt, kích động và đề nghị Bộ 4T vào cuộc tuyên truyền thì thậm chí người chịu trách nhiệm công văn này còn không dám ký tên mình (cho dù văn bản đó được một ông Thứ trưởng Bộ Công thương đọc trong cuộc họp báo). Đó là cái dũng, cái liêm, cái sỉ của kẻ làm quan ở nước ta? Chửi người khác thì rất hăng nhưng không dám lưu tên mình cho thiên hạ soi vào.

Và lời đề nghị của Bộ Công thương nhờ các lãnh đạo báo “chỉ đạo các phương tiện thông tin truyền thông thông báo rộng rãi đến công chúng” xem ra vấp phải sự thờ ơ của hầu hết các báo. Đa số các báo tuy không dám đưa tin về kiến nghị của 135 nhà khoa học và nhà hoạt động văn hóa-xã hội nhưng cũng tự biết thẹn không (hay chưa) dám tham gia chiến dịch tuyên truyền ủng hộ Bộ Công thương, chống những kẻ “tiểu khí” này.

Tất nhiên nếu bao giờ Ban Tuyên giáo và Bộ 4T dứt khoát xuống tay thì lúc đó lại là việc khác. Nhưng với kết luận khá dè dặt, ôn hòa và xoa dịu của Bộ Chính trị thì cú phản đòn của Bộ Công thương xem ra có phần quá tay và lố lăng, thậm chí là phản tác dụng, gây thêm phẫn nộ trong dư luận. Trừ bọn làm nghề đĩ bằng bút hay bọn chuyên ngửi rắm thiên hạ để đoán hướng gió thì không nói.

Ở một khía cạnh khác, tôi nghĩ chính quyền nên xử lý vụ này trên tinh thần cầu thị và tiếp thu thay vì tìm cách khích động chiến dịch đấu tố chống bọn trí thức lầm đường lạc lối, kích động dư luận, tiếp tay cho các tổ chức phản động. Khi xưa Hiến chương 77 cũng chỉ từ 200 công dân Tiệp Khắc ký tên phản đối chính quyền Tiệp Khắc bắt giam một ban nhạc Rock để rồi phát triển thành một phong trào dân quyền có sức ảnh hưởng lớn trong xã hội.

*Nhà bình luận Hà Văn Thịnh của báo Lao Động cũng từng góp phần mình trong chiến dịch đó với bài viết "Đáng rủa sả thay" mắng TGM Kiệt.