Hươu hay ngựa

Trong Sử ký có chép chuyện Triệu Cao muốn lật đổ Tần Nhị Thế, mới làm phép thử trước triều đình. Cao mang con hươu dâng Nhị Thế, nói đó là con ngựa. Nhị Thế ngạc nhiên bảo đây là hươu chứ đâu phải ngựa. Cao bèn đem hỏi triều thần, kẻ nói hươu, người nói ngựa. Sau đó Cao âm thầm tìm cớ giết hết những người nào nói hươu là hươu. Sử ký không viết rõ có ông quan nào ban đầu bảo là hươu, sau đó kịp phân trần là ngựa không; cũng không nói rõ những ông quan kịp thời "hối cải" đấy (nếu có) liệu có được Triệu Cao tha chết không?

Đó là chuyện xưa. Còn đây là bài trần tình (ngày 28/4) của cây bút bình luận (columnist) Hà Văn Thịnh của báo Lao Động gửi những người từng cùng ký tên với ông để phản đối việc khai thác bauxite. Nội dung thư này nhằm giải bày sự việc ông viết hai bài trên báo Lao Động về bauxite có tinh thần trái ngược hẳn nhau vào ngày 19/1 và ngày 27/4. Ông Thịnh này hình như là Giảng viên khoa Sử Đại học Huế. Đọc cứ như hề.

"Tôi như một kẻ tội đồ. Đảng không tin tôi. Những người chính trực trên đất nước này cũng thế. Có thể, "cách đi" của nghề báo nhọc nhằn, đau đớn đã làm cho tôi không biết cách né tránh hay dùng bút danh. Nhưng đó là số phận. Tôi chấp nhận. Tôi đã lường trước chuyện này lúc toà báo yêu cầu tôi viết khi tôi mới thấy tên mình trong danh sách [ký tên phản đối khai thác bauxite Tây Nguyên] trước đó vài giờ"

Vài dòng đấm ngực khác của ông. Muốn kéo cả nhân loại xuống bùn để không phải chịu trách nhiệm cá nhân, ông cho rằng toàn giới nhà giáo (dạy KHXH nhân văn) đều nói dối như ông, toàn giới ăn lương đều từng làm bồi bút như ông.

Trên tư cách nhà giáo: "Không có một nhà giáo dạy KHXH nhân văn nào không nói dối để, nhận lương!"

Trên tư cách người viết báo: "Nói là bồi bút cũng phải, không sai đâu. Thế nhưng, cần phải lật ngược vấn đề rằng có ai ăn lương hiện nay mà đã không từng một lần “bồi bút”?"

Và ông thắc mắc với những người phản đối sự tráo trở, bất nhất của ông trong hai bài viết trước và sau khi có kết luận của Bộ Chính trị "Hơn nữa, tại sao quý vị không đánh thẳng vào các VIP đi mà lại cứ nhè vào một kẻ phải viết báo để kiếm sống, để mong mỏi chút thay đổi nhạt mờ...? "

Hiện tượng Hà Văn Thịnh thực ra trước đây không hiếm, kể cả ở các nhà văn, các nhà trí thức lớn trong thời Đảng kìm chặt văn nghệ và trí thức bằng cái gậy và củ cà rốt (hay có thể dùng hình ảnh khác, cái cần câu cá trộm của Phùng Quán và cái bánh vẽ của Chế Lan Viên). Nhưng đến thế kỷ 21 mà vẫn có người viết không biết thẹn như thế trên báo chí, lại dám công khai tên tuổi, nghề nghiệp mình, kể cũng là chuyện hiếm (trừ khi ông Thịnh cũng có động cơ gây xì căng đan để nổi tiếng kiểu Phí Thanh Vân "từng đau đớn vì Xuân Lan".)

Trong bài ngày 19/1 ông Thịnh viết:
"Có tài nguyên thiên nhiên là tốt, cần lắm. Nhưng, có những đất nước không có tài nguyên vẫn giàu có như thường - bài học từ Nhật Bản là một dẫn chứng điển hình. Nếu chúng ta cứ vắt thật nhanh, bòn thật nhiều "của để dành" cho con cháu, thì mai này lịch sử sẽ ra sao? "

Trong bài ngày 27/4, ông viết:

"Việt Nam là nước có trữ lượng quặng bauxite đứng thứ ba thế giới, ước tính khoảng 3 tỉ tấn. Khai thác một phần tài nguyên đó để đáp ứng nhu cầu phát triển và xuất khẩu là điều cần thiết. Nhất là khi nền kinh tế nước ta còn lạc hậu, thiếu vốn, thì sử dụng đúng nguồn tài nguyên là lợi ích thiết thực của cả dân tộc. "

Trong bài ngày 19/1, ông nhắc về trách nhiệm của người đi trước, về những cảnh báo của các nhà trí thức:

"Trách nhiệm của người đi trước luôn phải là đủ khả năng, tầm nhìn, hiểu biết để lượng định mọi hậu quả có thể xảy ra. Rất nhiều nhà khoa học, kinh tế học đã cảnh báo, có nghĩa là chúng ta đã biết; vậy thì, tại sao nơi này, nơi kia vẫn tiếp tục làm điều sẽ gây nguy hại đến cuộc sống của thế hệ sau?"

Trong bài 27/4, ông lớn tiếng vạch ra nguy cơ "diễn biến hòa bình":

"Một số phần tử muốn chống phá công cuộc xây dựng đất nước của nhân dân ta, đã mưu toan lợi dụng, tung những tin đồn thất thiệt, gây chia rẽ khối đoàn kết dân tộc hòng "diễn biến hoà bình" để phá vỡ sự ổn định của chúng ta."

Thậm chí, ông còn đứng ra thay mặt cho ai đó để dọa dẫm những người "xuyên tạc, chống phá" trong giới trí thức: "Đảng lắng nghe và thấu hiểu ý kiến trí thức, nhưng không có nghĩa bỏ qua việc một số người lợi dụng điều đó để xuyên tạc, chống phá."

(Và trong bài trần tình thì ông lại kể "Chính quyền cho tôi vào sổ đen, còn người trung nghĩa gạt tên mình ra. Đời thật là bi kịch. Nhưng, tôi đã bị nhiều lần như thế, quen rồi. Không sao đâu." Lạ nhỉ, ông làm gì mà để Đảng không "bỏ qua" cho ông để rồi lại phải phân trần với những người vừa bị ông dọa dẫm trên báo?)

Trong bài 19/1 ông cho rằng "Dù muốn hay không, chúng ta cũng buộc phải thừa nhận rằng chưa bao giờ tài nguyên của đất nước bị khai thác một cách vội vã đến như thế và, chưa đủ tinh thần trách nhiệm đến như thế."

Trong bài 27/4, ông khẳng định "chủ trương khai thác bauxite có từ Đại hội IX, có nghĩa là đã rất lâu và đã được cân nhắc, suy xét kỹ càng."

Vậy rút cục là chủ trương này "vội vã, chưa đủ tinh thần trách nhiệm" hay "được cân nhắc, suy xét kỹ càng"?

Trong bài 19/1, ông Thịnh khẳng định vấn đề bauxite không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề môi trường: "Không thể không khai thác nguồn tài nguyên quý giá, nhưng cũng không thể bất chấp hiểm hoạ môi trường và rất nhiều hệ lụy... Không thể vì lợi ích thu được tiền từ khai thác khoáng sản mà lại làm thiệt hại nghiêm trọng đến môi sinh của hàng triệu người. "

Nhưng trong bài 27/4, ông lại coi đó chỉ là vấn đề kinh tế và hoàn toàn không nhắc tới nguy cơ môi trường nữa: "Đa số người dân không hiểu tường tận sự thật của vấn đề nên dễ bị lợi dụng và bị kích động, đưa một chuyện riêng về kinh tế thành "nguy cơ" về chính trị, an ninh."

Trong khi đó, chính kết luận của Bộ Chính trị cũng còn khẳng định tới các khía cạnh an ninh, quốc phòng của khu vực Tây Nguyên: "Tây Nguyên là khu vực nhạy cảm, cần đặc biệt quan tâm đến vấn đề an ninh, quốc phòng cho cả trước mắt và lâu dài, đến môi trường tự nhiên và môi trường văn hóa."

Trong bài 27/4, ông hết lời ca ngợi Bộ Chính trị nào là có chủ trương từ lâu, cân nhắc suy xét kỹ càng, nào là biết tiếp thu ý kiến người dân, nào là có tầm nhìn xa một cách rõ ràng. Thế nhưng trong bài trần tình với những người cùng ký tên vào đơn phản đối việc khai thác bauxite, ông lại viết như thể xoa đầu Bộ Chính trị "Lời để kết thúc, tôi muốn nói rằng BCT đã ra thông báo như thế là đã biết sai rồi"

Vậy là "chủ trương đúng đắn" của BCT là đúng hay là sai đây? Hay ông Thịnh là người có biệt tài ngửi gió? Còn "thơm" hay "thối" thì là tùy hướng gió?

Xem ra ông Thịnh có thể có chữ "sĩ" nhưng ắt là không có chữ "sỉ". Hà Văn Thịnh hay Hà Phù Thịnh?

"Chiến tranh là Hòa Bình
Tự do là Nô lệ
Ngu dốt là Sức mạnh"
(Orwell)

Còn có mấy ai được như Phùng Quán:

"Dù ai ngon ngọt nuông chiều
Cũng không nói yêu thành ghét.
Dù ai cầm dao dọa giết
Cũng không nói ghét thành yêụ"


Thế kỷ 16, chàng Hamlet của Shakespeare than thở "To be or not to be, that is the question."

Thế kỷ 21, chàng Hamlet Hà Văn Thịnh ở xứ Việt cũng gặp phải vấn đề không kém phần hệ trọng: "Là hươu hay không phải là hươu, đó chính là vấn đề.".